6. Ratusz - Teatr polski
Polskie przedstawienia teatralne w Opolu zainicjował Bronisław Koraszewski, redaktor „Gazety Opolskiej”, organizator ruchu gospodarczego i kulturalnego na ziemi opolskiej. Występy te miały swoją wymowę polityczną, ponieważ granie utworów scenicznych w języku polskim było w owym czasie demonstracją patriotyczną. Przedstawienia wykorzystywane były też przez polskich działaczy do wygłaszania przemówień
i organizowania manifestacji, gdyż uzyskanie pozwolenia na inne zebrania było bardzo trudne.
Obok zespołów amatorskich występowały na ziemi opolskiej także zespoły zawodowe, m.in. polski teatr z Poznania, który w Opolu w dniach 15 i 16 kwietnia 1920 r. dał dwa przedstawienia – „Męża z grzeczności” i „Zemstę”. W tym samym roku przybył również do Opola zespół artystyczny z Warszawy ze sztuką Aleksandra Fredry „Damy i huzary”.
Przedstawienia te były niejednokrotnie zakłócane przez niemieckie bojówki. Do najbardziej bulwersujących wydarzeń doszło w kwietniu 1929 r. Najpierw usiłowano przerwać przedstawienie „Halki” w opolskim ratuszu wystawione przez teatr katowicki, rzucając w sali cuchnące bomby. Gdy artyści z trudem dokończyli przedstawienie, zostali brutalnie pobici podczas opuszczania budynku i całej drogi na dworzec, którą musieli odbyć pieszo. W sumie poszkodowanych zostało 50 z 85-osobowego zespołu artystów katowickiego teatru.
Po wypadkach kwietniowych 1929 r. teatr niemiecki przeniósł swą siedzibę do prywatnej sali Hotelu Form’s, a sala teatralna w ratuszu została na podstawie orzeczenia komisji budowlanej zamknięta. Dlatego też, aby umożliwić polskiej ludności Opola oglądanie przedstawień teatru katowickiego, organizowano je w pobliskich Gosławicach, Groszowicach i Siołkowicach. Artystom jednak zawsze towarzyszyła policja.
Przedstawienie „Cztery mile za piec” Marii Kownackiej, wystawione przez Alojzego Smolkę w 1937 r. [Archiwum Państwowe w Opolu, sygn. 45/451/81]
Karta sporządzona przez opolskie gestapo, dotycząca Alojzego Smolki [Archiwum Państwowe w Opolu, sygn. 45/56/11298]
Karta sporządzona przez opolskie gestapo, dotycząca opolskiego Teatru Kukiełkowego [Archiwum Państwowe w Opolu, sygn. 45/56/13039]
Karta sporządzona przez opolskie gestapo, dotycząca opolskiego Teatru Kukiełkowego [Archiwum Państwowe w Opolu, sygn. 45/56/13039]
Artyści zespołu operowego Teatru Polskiego (Miejskiego) w Katowicach pobici przez niemieckich bojówkarzy podczas występów w Opolu – Poraniona baletnica Maria Maleszkówna [Narodowe Archiwum Cyfrowe, sygn. 1-K-9675-8]
Drzwi autokaru teatralnego. Na karoserii widoczne swastyki [Narodowe Archiwum Cyfrowe, sygn. 1-K-9675-10]
Plakat teatralny [Archiwum Państwowe w Opolu, sygn. 45/22/96]
Plakat teatralny [Archiwum Państwowe w Opolu, sygn. 45/22/96]
Notatka prasowa na temat pobicia polskich aktorów opublikowana w czasopiśmie Zdrój z 1929 r [Ze zbiorów Biblioteki Uniwersytetu Opolskiego]